روضه مسلم
روضه حضرت مسلم یادکردن از مصیبت‌ها و رنج‌های مسلم بن عقیل و شهادت وی در کوفه است. روضه مسلم از روضه‌های مرتبط با واقعه کربلا است. معمولا شیعیان در شب و روز عرفه و نیز در شب اول محرم روضه مسلم را می‌خوانند. در این مجالس به تنها بودن مسلم در کوفه، پناه بردن به خانه پیرزنی به نام طوعه، جنگیدن، دستگیری و شهادتش در بالای قصر عبیدالله بن زیاد اشاره می‌شود.
مسلم بن عقیل
مسلم بن عقیل بن ابی طالب، پسر عموی امام حسین(ع) و از یاران او در قیام امام حسین(ع) بر علیه یزید که حدود یک ماه قبل از روز عاشورا در کوفه به شهادت رسید. مسلم، قبل از حرکت امام حسین(ع) به سوی کوفه، به نمایندگی از وی به کوفه رفت تا اوضاع و شرایط آنجا را مشاهده و پس از اطمینان از درستی ادعایِ دعوت کوفیان به امام حسین(ع) گزارش کند؛ تا امام به آنجا برود. وی در گزارشی که ۲۷ شب قبل از شهادتش به امام نوشت، از آمادگی کوفیان خبر داد.
عبیدالله بن زیاد پس از به حکومت رسیدن در کوفه، بیعت کنندگان با مسلم را به مرگ تهدید کرده و به همین علت مردم از اطراف مسلم پراکنده شدند. مسلم بن عقیل پس از جنگیدن، توسط سربازان عبیدالله بن زیاد دستگیر شد. پس از دستگیری او را به بالای قصر عبیدالله برده و سرش را از بدنش جدا کرده و ار بالای قصر بدنش را به پایین انداختند.
بنا بر گزارش برخی منابع از جمله مثیر الأحزان، مسلم در لحظه‌های آخر عمر برای امام حسین(ع) و اهل‌بیتش گریه کرده و از نوشتن نامه به آنها اظهار پشیمانی کرد. مسلم بن عقیل، روز عرفه در (سال ۶۰ق) به شهادت رسید.
روضه
در این مجلس روضه‌خوان به ماجرای فرستادن حضرت مسلم به کوفه توسط امام حسین(ع) اشاره می‌کند و پس از بیان بیعت کوفیان با نماینده امام حسین(ع)، مرثیه تنهایی در کوچه‌های کوفه و رفتن به خانه بانویی به نام طوعه، دستگیری، شیوه شهادت مسلم و آخرین سخنان وی بالای قصر عبیدالله با حالتی سوزناک برای حاضران بیان می‌شود.
معمولا در این گونه مجالس از حضرت مسلم به عنوان اولین شهید واقعه کربلا یاد می‌شود. به همین دلیل شب اول محرم را به روضه وی اختصاص داده شده است اگر چه در شب و روز عرفه که سال‌زور شهادت وی است نیز این روضه خوانده می‌شود.
نمونه‌هایی از اشعار
| صغیر اصفهانی | ||
| مرحبا مسلم که هست از رفعت آن گردون جناب | خسرو لب‌تشنگان را بن عم و نایب مناب | |
| گر چه در ملک شهادت نیست شاهی جز حسین | لیک شد حصن شهادت را ز مسلم فتح باب | |
| سعی مسلم داد بر اسلام رونق تا به حشر | بر روان او سلام مسلمین از شیخ و شاب | |
| صورت او چون حسین و سیرت او چون حسن | در مروت مصطفی و در فتوت بوتراب | |
| روز هیجا چون کشیدی تیغ بران از غلاف | گفتی از ابر سیه گشتی درخشان آفتاب | |
| کوفیان کردند از وی دوری و نبود عجب | روبهان را باشد اندر دل ز شیران اضطراب | |
| میهمان خویش را کشتند بی جرم و گناه | باد بر آن میزبانان لعنت حق بی‌حساب | |
| داشت جای آن که از بهر پسرعمش حسین | با زبان حال بنویسد که ای عالی جناب | |
| سوی این بی‌آبرو مردم میا ترسم ز کین | بر تو و بر اهل‌بیت مضطرت بندند آب | |
| زین سفر بگذر که ترسم اکبرت گردد شهید | وز غم گیسوی او لیلا شود بی‌صبر و تاب | |
| زین سفر بگذر که ترسم دست و پای قاسمت | گاهِ دامادی شود در کربلا از خون خضاب | |
| زین سفر بگذر که ترسم حنجر اصغر شود | پر ز خون از تیر اعدا چون دل زار رباب | |
| زین سفر بگذر که میترسم علمدارت شود | با علم دستش قلم ای خسرو مالک رقاب | |
| زین سفر بگذر که میترسم شوند از کین اسیر | آل پیغمبر به دست فرقه دور از ثواب | |
| زین سفر بگذر که ترسم عابدینت را برند | با غل و زنجیر نالان جانب شام خراب | |
| زین سفر بگذر که میترسم یزید دون زند | چوب خیزران بر لب لعل تو در بزم شراب | |
| از جفای کوفی و شامی مگو دیگر صغیر | ز آتش نظم تو جان خلق عالم شد کباب | |
| نغمه‌های مقدم | ||
| مسلم اندر کوفه چون بی‌یار شد | دستگیر فرقه کفار شد | |
| کوفیان کردند بر حضرت ستم | قلب او گردید پر از همّ و غمّ | |
| با زبان حال از بالای بام | گفت ای شاه شهیدان السلام | |
| السلام ای زاده زهرا حسین | السلام ای پادشاه عالمین | |
| السلام ای زاده خیرالبشر | خوب داری از پسرعمت خبر | |
| یا حسین از کوفه کن صرف نظر | زین سفر ای شاه خوبان در گذر | |
| گر بیایی کوفه بی‌یاور شوی | بی برادر بی علی اکبر شوی | |
| گر بیایی کوفه قربانت کنند | بعد کشتن تیربارانت کنند | |
| گر بیایی کوفه ای فخر کبار | می‌شود زینب اسیر و خوار و زار | |
پانویس
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ق، ص۵۲.
- ↑ دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۳۰ق، ص۲۳۰؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ص۲۹۵-۲۹۷.
- ↑ طبری، تاریخ‌الطبری،۱۳۸۷ش، ج۵، ص۳۹۵.
- ↑ طبری، تاریخ‌الطبری،۱۳۸۷ش، ج۵، ص۳۹۵.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۳۵۰-۳۷۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ص۵۳-۶۳؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۶۵.
- ↑ ابن نمای حلی، مثیر الأحزان، ۱۴۰۶ق، ص۳۵؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۳۹۸ق، ج۸، ص۱۵۸.
- ↑ الامین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵۹۳.
- ↑ حسینی، نغمه‌های محرم، ۱۳۸۱ش، ص۲۱.
- ↑ حسینی، نغمه‌های محرم، ۱۳۸۱ش، ص۲۱؛ حسینی عارف، چهارده روضه صحیح، ۱۳۸۹ق، ص۲۲-۱۸.
- ↑ حافظی، باران اشک، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۴.
- ↑ حسینی عارف، چهارده روضه صحیح، ۱۳۸۹ق، ص۱۸.
- ↑ مقدم، نغمه‌های مقدم، ۱۳۷۶ش، ص۱۸۳.
- ↑ مصیبت نامه صغیر اصفهانی، ص۱۳۵
- ↑ مقدم، نغمه‌های مقدم، ۱۳۷۶ش، ص۱۸۴.
منابع
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة والنهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۳۹۸ق.
- ابن نمای حلی، جعفر بن ابی ابراهیم، مثیر الأحزان، قم، مدرسة الإمام مهدی(عج)، ۱۴۰۶ق.
- ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، تحقیق کاظم المظفر، نجف، منشورات المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق.
- الامین، السید محسن، أعیان الشیعة، تحقیق حسن الامین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- حافظی، محسن، باران اشک، تهران، اسلامیه، ۱۳۸۰ش.
- حسینی، سیدهادی، نغمه‌های محرم(۳)، تهران، پیام مولف، ۱۳۸۱ش.
- حسینی عارف، سیدعلیرضا، چهارده روضه صحیح، قم، سنابل، ۱۳۸۹ش.
- دینوری، ابو حنیفه، الاخبار الطوال، مصر، نشر السعاده، ۱۳۳۰ش.
- صغیراصفهانی، مصیب نامه، اصفهان، انتشارت ثقفی، ۱۳۴۸ش.
- طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ش.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب ومعادن الجوهر، قم، منشورات دارالهجرة، ۱۴۰۴ق.
- مفید، محمدبن محمد، الإرشاد، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
- مقدم، سید محمد تقی، نغمه‌های مقدم، مشهد، انتشارات مقدم، ۱۳۷۶ش.